เกียจคร้าน สัตว์จำพวกที่มีสติหลงลืม ย่อมคบค้ากัน ย่อมสมาคมกัน
กับสัตว์จำพวกที่มีสติหลงลืม สัตว์จำพวกที่มีปัญญาทราม ย่อมคบค้ากัน
ย่อมสมาคมกันกับสัตว์จำพวกที่มีปัญญาทราม สัตว์จำพวกที่ปรารภความ
เพียร ย่อมคบค้ากัน ย่อมสมาคมกันกับสัตว์จำพวกที่ปรารภความเพียร
สัตว์จำพวกที่มีสติมั่นคง ย่อมคบค้ากัน ย่อมสมาคมกันกับสัตว์จำพวก
ที่มีสติมั่นคง สัตว์จำพวกที่มีปัญญา ย่อมคบค้ากัน ย่อมสมาคมกันกับ
สัตว์จำพวกที่มีปัญญา.
จบกุสิตสูตรที่ 12
[ส่วนที่เป็นอดีต อนาคต ปัจจุบัน ในทุกแห่ง พึงทำเหมือน
อย่างข้างต้นนั้น]
จบทุติยวรรคที่ 2

รวมพระสูตรที่มีในวรรคนี้ คือ

1. สัตติมสูตร 2. สนิทานสูตร 3. คิญชกาวสถสูตร
4. หีนาธิมุตติสูตร 5. จังกมสูตร 6. สตาปารัทธสูตร
7. ปฐมอัสสัทธมูลกสูตร 8. ทุติยอัสสัทธมูบกสูตร 9. อหิริกมูลกสูตร
10. อโนตัปปมูลกสูตร 11. อัปปสุตสูตร 12. กุสิตสูตร.

อรรถกถาอัสสัทธมูบกสูตรที่ 8 เป็นต้น

เป็นต้น พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงรวมธรรมมี
อัสสัทธา เป็นต้นเหล่านั้น ด้วยอำนาจธรรม 3 อย่าง.
ในบรรดาสูตรเหล่านั้น สูตรที่ 8 พระองค์ตรัสธรรมมีอัสสัทธา

เป็นมูลเป็นต้น 5 ครั้ง (แต่ละครั้ง) มีธรรม 3 อย่าง ด้วยอำนาจ
ธรรมฝ่ายดำและฝ่ายขาว.
สูตรที่ 9 พระองค์ตรัสธรรมมีอหิริกะเป็นมูล 4 ครั้ง (แต่ละ
ครั้ง ) มีธรรม 3 อย่าง.
สูตรที่ 10 พระองค์ตรัสธรรมมีอโนตตัปปะเป็นมูล 3 ครั้ง (แต่
ละครั้ง) มีธรรม 3 อย่าง.
สูตรที่ 11 ตรัสธรรมมีอัปปัสสุตะ (มีสุตะน้อย) เป็นมูล 2 ครั้ง
(แต่ละครั้ง) มีธรรม 3 อย่าง.
สูตรที่ 12 ตรัสธรรมีกุสิตะ (ความเกียจคร้าน) เป็นมูล 1 ครั้ง
มีธรรม 3 อย่าง ด้วยประการฉะนี้.
ในสูตร 5 สูตร แม้ทั้งปวง จึงมีธรรม 3 อย่าง รวม 15 อย่าง.
ก็อาจารย์บางพวกกล่าวว่า ธรรม 15 อย่างเหล่านี้ คือ พระสูตร ก็มี.
นี้ชื่อว่า ติกเปยยาละ.
จบอรรถกถาอัสสัทธมูลกสูตรที่ 8 เป็นต้น

จบทุติยวรรคที่ 2

ทสกัมมปถวรรคที่ 3

1. อสมาหิตสูตร

ว่าด้วยการคบค้าของสัตว์โดยธาตุว่าด้วยไม่มีศรัทธา

[390] พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ ณ พระเชตวัน อาราม
ของท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐี กรุงสาวัตถี. ณ ที่นั้นแล พระผู้มีพระ-
ภาคเจ้าตรัสเรียกภิกษุทั้งหลาย. . . แล้วได้ตรัสว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
สัตว์ทั้งหลาย ย่อมคบค้ากัน ย่อมสมาคมกัน โดยธาตุเทียว คือสัตว์
จำพวกที่ไม่มีศรัทธา ย่อมคบค้ากัน ย่อมสมาคมกันกับสัตว์จำพวกที่ไม่มี
ศรัทธา สัตว์จำพวกที่ไม่มีหิริ ย่อมคบค้ากัน ย่อมสมาคมกันกับสัตว์
จำพวกที่ไม่มีหิริ สัตว์จำพวกที่ไม่มีโอตตัปปะ ย่อมคบค้ากัน ย่อม
สมาคมกันกับสัตว์จำพวกที่ไม่มีโอตตัปปะ สัตว์จำพวกที่มีใจไม่มั่นคง
ย่อมคบค้ากัน ย่อมสมาคมกันกับสัตว์จำพวกที่มีใจไม่มั่นคง สัตว์จำพวก
ที่มีปัญญาทราม ย่อมคบค้ากัน ย่อมสมาคมกันกับสัตว์จำพวกที่มีปัญญา
ทราม สัตว์จำพวกที่มีศรัทธา ย่อมคบค้ากัน ย่อมสมาคมกันกับสัตว์
จำพวกที่มีศรัทธา สัตว์จำพวกที่มีหิริ ย่อมคบค้ากัน ย่อมสมาคมกัน
กับสัตว์จำพวกที่มีหิริ สัตว์จำพวกที่มีโอตตัปปะ ย่อมคบค้ากัน ย่อม
สมาคมกันกับสัตว์จำพวกที่มีโอตตัปปะ สัตว์จำพวกที่มีใจมั่นคง ย่อม
คบค้ากัน ย่อมสมาคมกันกับสัตว์จำพวกที่มีใจมั่นคง สัตว์จำพวกที่มี
ปัญญา ย่อมคบค้ากัน ย่อมสมาคมกันกับสัตว์จำพวกที่มีปัญญา.
จบอสมาหิตสูตรที่ 1